Akademik mühitdə fırıldaqçılıqla məşğul olan şirkətlər və ya belə adlandırılan dissertasiya fabrikləri haqqında getdikcə daha çox danışılır. Bu şirkətlər sifarişlə elmi və tələbə işləri yazır və dünyanın müxtəlif yerlərində geniş yayılmışdır. Bəzən onlar saytlarında açıq şəkildə xidmətlərini təklif edir, işlərin pul müqabilində yazıldığını bildirirlər. Lakin əksər hallarda bu fəaliyyətlərini “kömək” adı altında gizlədirlər. Daha bir yayılmış sxem – özlərini antiplagiat sistemi kimi təqdim etməkdir, bəzən hətta “pulsuz” kimi göstərirlər. Əslində isə belə xidmətlər yüklənən mətnləri öz bazalarına toplayır, sonra isə həmin mətnlərdən istifadə edərək yeni işlər yaradıb satırlar.
Dissertasiya fabrikləri bəzən məşhurları öz reklamlarında istifadə edirlər. Onların elanları internetdə və sosial şəbəkələrdə geniş şəkildə yayılır. Lakin bu şirkətlər müəlliflər üçün birbaşa təhlükə yaradır. Məsələn, əgər siz belə bir şirkətə iş sifariş etsəniz, bu zaman akademik etika kodeksini, universitetinizin daxili qaydalarını və ölkənizin fırıldaqçılığı qadağan edən qanunlarını pozmuş olursunuz.
Bundan əlavə, vacib bir məsələni başa düşmək lazımdır: siz belə bir işi sifariş etdikdə onun müəllif hüquqlarına sahib olmursunuz, sadəcə həmin sənəddən istifadə etmək hüququ əldə edirsiniz, çünki müəlliflik dəyişdirilə bilməz. Tarixdə bir çox hal olub ki, insanlar illər sonra bu cür fırıldaqçılığa görə məsuliyyətə cəlb olunublar. Siz gələcəkdə kim olacağınızı bilmirsiniz – bəlkə də nazir, bəlkə də uğurlu sahibkar! Bir dəfə belə saxtakarlığa yol verdikdə, karyeranız üçün daimi risk yaradırsınız.
Unutmayın ki, bu şirkətlər yeni mətnlər yaratmır, sadəcə əvvəlki mənbələrdən kompilyasiya edirlər. Belə işlər antiplagiat sistemləri vasitəsilə asanlıqla aşkar edilir. Əgər bu şirkətlərin sizin orijinal işinizi satdığını aşkar etsəniz, onlarla əlaqə saxlayaraq mətnin bazadan silinməsini tələb etməyinizi tövsiyə edirik. Əgər onlar imtina etsələr – polisə müraciət edin. Adətən, dissertasiya fabrikləri hüquq-mühafizə orqanlarının tələblərinə tez reaksiya verirlər.